در روزهای گرم تابستان، وقتی خورشید با تمام توان میتابد، خطر گرمازدگی بیش از هر زمان دیگری جدی میشود. شاید فکر کنید گرمازدگی فقط مختص کسانی است که ساعتها زیر نور مستقیم آفتاب کار میکنند یا در هوای گرم ورزش میکنند. اما حقیقت این است که این وضعیت اورژانسی میتواند گریبانگیر افراد زیادی، حتی در سایه، شود. گرمازدگی فراتر از آفتابسوختگی؛ چه کسانی در خطرند؟ این پرسشی است که با توجه به تاکید افشین امینی، فوق تخصص طب اورژانس، بر اینکه گرمازدگی فقط بهخاطر قرار گرفتن در گرمای مداوم نیست و طیف وسیعی از افراد را در معرض خطر قرار میدهد، اهمیت دوچندانی پیدا میکند. شناخت این افراد و آگاهی از علائم و راههای پیشگیری، کلید نجاتبخش در فصل گرم است. بیایید با هم ببینیم چه کسانی بیشتر در معرض خطرند و چطور میتوانیم از خود و عزیزانمان در برابر این پدیده خطرناک محافظت کنیم.
آسیبپذیرترین گروهها در برابر گرمازدگی را بشناسید
همه ما در روزهای گرم باید مراقب باشیم، اما برخی افراد به دلایل خاص، آسیبپذیری بیشتری در برابر گرمازدگی دارند و لازم است توجه ویژهای به آنها داشت:
- افراد با فعالیت بدنی شدید: ورزشکاران، کارگران ساختمانی، کشاورزان و هر کسی که در محیطهای گرم فعالیت بدنی سنگین دارد، تعریق بیشتری میکند و سریعتر آب و الکترولیتهای بدن را از دست میدهد که میتواند به گرمازدگی منجر شود. بدن آنها به سختی میتواند دمای مرکزی خود را کنترل کند.
- بیماران مزمن: افراد مبتلا به بیماریهایی نظیر بیماریهای قلبی عروقی، دیابت، مشکلات کلیوی، بیماریهای ریوی و تیروئید، توانایی کمتری در تنظیم دمای بدن دارند. قلب و کلیههای آنها ممکن است نتوانند فشار اضافی ناشی از گرما را تحمل کنند.
- مصرفکنندگان برخی داروها: داروهایی مانند ضدافسردگیها، داروهای ادرارآور (دیورتیکها)، آنتیهیستامینها و داروهای خاص بیماریهای قلبی میتوانند بر توانایی بدن در تعریق و خنک شدن تأثیر بگذارند یا باعث افزایش دفع مایعات شوند. اگر داروی خاصی مصرف میکنید، حتماً با پزشک خود در مورد ملاحظات مربوط به گرما مشورت کنید.
- سالمندان: با افزایش سن، توانایی بدن در تعریق و تنظیم دما کاهش مییابد. همچنین، سالمندان ممکن است کمتر احساس تشنگی کنند یا داروهای خاصی مصرف کنند که خطر را افزایش دهد.
- نوزادان و کودکان خردسال: سیستم تنظیم دمای بدن آنها هنوز به طور کامل توسعه نیافته است. آنها به شدت به مراقبت مداوم والدین برای حفظ خنکی و هیدراته ماندن نیاز دارند.
- افراد دارای اضافه وزن یا چاقی: چربی اضافی بدن به عنوان یک عایق عمل کرده و مانع از دفع حرارت میشود که خطر گرمازدگی را افزایش میدهد.
علائم گرمازدگی: زنگهای خطر را جدی بگیرید!
شناخت علائم گرمازدگی برای اقدام به موقع حیاتی است. این وضعیت میتواند به سرعت پیشرفت کند و در موارد شدید، زندگی فرد را به خطر بیندازد. درک همین علائم به ما کمک میکند تا بفهمیم گرمازدگی فراتر از آفتابسوختگی چه کسانی در خطرند و چرا توجه به هشدارهای بدن تا این حد اهمیت دارد. علائم رایج گرمازدگی عبارتند از:
- ضعف و بیحالی عمومی: احساس خستگی مفرط و نداشتن انرژی برای انجام کارهای معمول.
- تشنگی شدید: احساس تشنگی غیرعادی و خشکی دهان.
- سرگیجه و گیجی: عدم تمرکز، مشکل در تفکر واضح یا احساس عدم تعادل.
- کاهش هوشیاری: در موارد شدیدتر، فرد ممکن است دچار منگی، توهم یا حتی بیهوشی شود.
- پوست داغ و خشک یا تعریق بسیار کم: برخلاف تصور رایج، در گرمازدگی شدید ممکن است بدن دیگر قادر به تعریق نباشد.
- گرفتگی عضلانی: به دلیل از دست دادن نمک و مایعات.
- تهوع و استفراغ: احساس ناخوشی معده و حالت تهوع.
- سردرد شدید: در برخی موارد، گرمازدگی با سردردهای شدید همراه است.
توصیههای پیشگیرانه: بهترین دفاع در برابر گرمازدگی
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، به خصوص وقتی صحبت از گرمازدگی باشد. با رعایت چند نکته ساده میتوانیم خود و اطرافیانمان را در برابر خطرات گرما حفظ کنیم. در وهله اول، نوشیدن مایعات فراوان مهمترین توصیه است. نه تنها باید در طول روزهای گرم به طور مداوم آب بنوشیم، بلکه آبمیوههای طبیعی و نوشیدنیهای حاوی الکترولیت نیز میتوانند مفید باشند؛ حتی اگر احساس تشنگی نمیکنید، باید به نوشیدن ادامه دهید.
در مقابل، بهتر است از نوشیدنیهای قندی، کافئیندار و الکلی که میتوانند باعث کمآبی بدن شوند، پرهیز کنید. در کنار آبرسانی کافی، انتخاب پوشاک مناسب نیز اهمیت بسزایی دارد؛ لباسهای نخی، گشاد و با رنگ روشن به بدن اجازه میدهند تا به خوبی تنفس کند و حرارت را جذب نمیکنند. همچنین، خنک نگه داشتن بدن با دوش آب ولرم، شستن دست و صورت با آب خنک یا استفاده از اسپری آب برای خنک کردن پوست، به خصوص اگر تعریق شما کم شده است، راهکارهای موثری هستند.
برای به حداقل رساندن خطر، خودداری از فعالیت در اوج گرما از ضروریات است؛ توصیه میشود بین ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر که هوا در گرمترین حالت خود قرار دارد، از انجام فعالیتهای سنگین در فضای باز پرهیز کنید. در صورت امکان، استفاده از سیستمهای سرمایشی و ماندن در محیطهای خنک و دارای تهویه مناسب (مانند منزل یا مراکز عمومی) میتواند بسیار کمککننده باشد. نکته پایانی و مهم اینکه، اگر داروهای خاصی مصرف میکنید که ممکن است بر توانایی بدن در دفع گرما تأثیر بگذارد یا باعث کاهش مصرف مایعات در شما شوند، حتماً پیش از آغاز فصل گرما با پزشک خود مشورت کنید تا توصیههای لازم را دریافت کرده و در صورت نیاز، دوز داروی شما تنظیم شود یا جایگزین مناسبی معرفی گردد.
اقدامات فوری در صورت بروز گرمازدگی: هر ثانیه مهم است!
در صورت مشاهده علائم گرمازدگی در خود یا دیگری، اقدام سریع و صحیح میتواند تفاوت مرگ و زندگی باشد. اولین گام حیاتی، انتقال فوری فرد به محیطی خنک است؛ او را به سرعت به سایه، اتاقی با تهویه مطبوع، یا جلوی کولر و پنکه ببرید. سپس، لباسهای تنگ و اضافی را از تن او خارج کنید تا بدن بتواند حرارت را بهتر دفع کند. پس از آن، نوبت به خنک کردن تدریجی بدن میرسد. به هیچ وجه نباید از آب سرد ناگهانی استفاده کرد، چرا که میتواند باعث شوک و انقباض عروق شود و به بدن آسیب برساند. در عوض، از پارچه یا حولههای مرطوب و خنک استفاده کنید و آنها را روی پیشانی، گردن، زیر بغل و کشاله ران فرد قرار دهید. همچنین، میتوانید بدن فرد را با آب خنک اسپری کنید و سپس با پنکه یا بادبزن، به تبخیر آب و خنک شدن سریعتر کمک کنید.
در مرحله بعد، به وضعیت هوشیاری فرد توجه کنید. اگر فرد هوشیار است و میتواند بنوشد، جرعهجرعه به او نوشیدنی خنک مانند آب، آبمیوه رقیقشده یا نوشیدنی ورزشی حاوی الکترولیت بدهید. اما یک هشدار بسیار مهم وجود دارد: هرگز به فرد بیهوش یا نیمههوش هیچ خوراکی یا نوشیدنی ندهید، زیرا خطر خفگی در این حالت بسیار بالا است. اگر فرد بیهوش است، او را فوراً به پهلو بخوابانید تا در صورت استفراغ، راه تنفسیاش مسدود نشود. در تمامی موارد شدید گرمازدگی، یا زمانی که فرد هوشیاریاش را از دست داده است، بلافاصله با اورژانس (115) تماس بگیرید؛ مداخله پزشکی فوری در این شرایط کاملاً ضروری است.
نتیجهگیری: آگاهی، پیشگیری، اقدام
گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی است که نباید نادیده گرفته شود. با آگاهی از گروههای در معرض خطر، شناخت دقیق علائم و انجام اقدامات پیشگیرانه و درمانی به موقع، میتوانیم از بروز فجایع جلوگیری کنیم. به بدن خود گوش دهید، مراقب اطرافیانتان باشید، و در صورت بروز علائم شدید، هرگز در تماس با اورژانس (115) درنگ نکنید. در نهایت، پاسخ به این پرسش که “گرمازدگی فراتر از آفتابسوختگی چه کسانی در خطرند؟” در گرو همین آگاهی و اقدام به موقع ماست. با رعایت این نکات ساده، میتوانیم از روزهای گرم تابستان لذت ببریم و سلامت خود را تضمین کنیم.