در سال‌های اخیر گردشگری سلامت یکی از روبه‌رشدترین صنعت‌های جهان بوده است. اما کشورهایی که توانستند وارد بازار بزرگ گردشگری سلامت شوند از یک سو از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن بهره‌مند شدند و از سوی دیگر باید ابعاد فرهنگی و زیست محیطی شهرک‌های گردشگری سلامت را بررسی و مدیریت کردند.
چراکه رونق شهرک‌های گردشگری سلامت علاوه بر فراهم بودن زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادی نیازمند توجه به ابعاد فرهنگی و زیست محیطی است.
در این مقاله این بعد مهم از شهرک‌های گردشگری سلامت و تاثیر آن بر جامعه را بررسی می‌کنیم.
برای آشنایی بیشتر با شهرک‌های سلامت با این مقاله شهرک نسیم سلامت قزوین همراه باشید.
تاثیر شهرک‌های گردشگری سلامت بر هویت و فرهنگ محلی
شهرک‌های گرشگری سلامت با جذب گردشگران از سراسر جهان بر هویت و فرهنگ محلی تاثیر می‌گذارند. بنابراین برای حفظ هویت ملی و حتی ترویج آن باید ملاحظاتی را در توسعه این گونه شهرک‌های در نظر داشت. مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه داشت شامل موارد زیر است:
تعامل گردشگران با فرهنگ محلی
- گردشگران در شهرک‌های گردشگری سلامت با فرهنگ محلی به طرق مختلفی تعامل دارند. این تعاملات میتواند شامل بازدید از مکان‌های فرهنگی و تاریخی، شرکت در جشنواره‌ها و آداب و رسوم محلی، و یا صرفاً معاشرت با مردم محلی باشد. بنابراین باید پذیرش اجتماعی توسعه گردشگری سلامت وجود داشته باشد و برای آن آموزش‌های لازم داده شود.
فرصت‌ها و چالش‌های حفظ هویت محلی
بنابراین می‌بینیم که ابعاد فرهنگی گردشگری سلامت شامل فرصت‌ها و البته چالش‌هایی است. برای مواجهه با این فرصت‌ها و چالش‌ها ابتدا باید آن‌ها را به خوبی شناخت.
- فرصت‌ها:
- تبادل فرهنگی: تعامل با گردشگران میتواند به تبادل فرهنگی و آشنایی مردم محلی با فرهنگ‌های دیگر منجر شود. از سوی دیگر این فرهنگ‌ها نیز به دنیا معرفی می‌شوند.
- حفظ و احیای فرهنگ محلی: توجه به نیازهای گردشگران میتواند به حفظ و احیای آداب و رسوم و صنایع دستی محلی کمک کند. گردشگران سلامت علاقه زیادی به آشنایی با فرهنگ بومی و ملی و محلی هر کشوری دارند.
- توسعه اقتصادی: رونق گردشگری میتواند به توسعه اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مردم محلی منجر شود. وقتی توسعه اقتصادی اتفاق بیافتد نیز امکان رشد فرهنگی و ارتقای اجتماعی وجود دارد.
- چالش‌ها:
- همگون‌سازی فرهنگی: هجوم فرهنگ‌های خارجی میتواند به همگون سازی فرهنگی و از بین رفتن هویت محلی منجر شود. برای جلوگیری از این اتفاق باید بسترهای مناسب به وسیله رسانه‌ها در جامعه فراهم شود.
- استثمار فرهنگی: استثمار فرهنگی مرحله بعدی همگون‌سازی فرهنگی است. به این معنا که عدم مدیریت صحیح تعاملات فرهنگی میتواند به استثمار فرهنگی مردم محلی منجر می‌شود و تبعات ناگواری برای جامعه و هر کشوری دارد.
نمونه‌های موفق از حفظ و ترویج فرهنگ محلی
حالا برای مرور موارد بالا بد نیست که به دو نمونه موفق در زمینه گردشگری با حفظ فرهنگ ملی و بومی آشنا شویم:
- ماسوله: ماسوله از جمله نقاط پربازدید و پرگردشگر ایران است که با وجود سیل عظیم مسافر توانسته فرهنگ و هویت اصیل خود را حفظ کند. در ماسوله هتل‌ها و رستوران‌ها به سبک سنتی ساخته شده‌اند و گردشگران می‌توانند از آداب و رسوم محلی مانند لباس محلی و غذاهای سنتی لذت ببرند.
- یزد: یزد نخستین شهر ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. مکان‌های تاریخی و فرهنگی و هویت بومی و اصیل شهر توانسته گردشگران داخلی و خارجی را مجذوب خود کند.
تاثیر شهرک‌های گردشگری سلامت بر محیط زیست
اما غیر از فرهنگ،َ محیط زیست نیز از توسعه شهرک‌های گردشگری سلامت تاثیر می‌پذیرد. این تاثیر میتواند مثبت یا منفی باشد.
- اثرات مثبت:
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی میتواند به کاهش آلودگی هوا و حفظ محیط زیست کمک کند. در واقع مهم است که شهرک‌های سلامت بتوانند از به‌روزترین فناوری‌های در ساخت خود بهره ببرند تا کمترین میزان آلایندگی را داشته باشند.
- مدیریت پسماند: مدیریت صحیح پسماندها از جمله مهم‌ترین عوامل در کم کردن آثار مخرب زیست محیطی است. به ویژه اینکه مدیریت پسماندهای بیمارستانی از اهمیت دوچندانی برخوردار است.
- آموزش زیست محیطی: آموزش گردشگران و مردم محلی برای حفظ محیط زیست از اهمیت بسیاری برخوردار است.
- اثرات منفی:
- افزایش مصرف منابع: به طور طبیعی افزایش تعداد گردشگران میتواند به افزایش مصرف منابع طبیعی مانند آب، برق و غیره منجر شود. بنابراین باید تلاش کرد تا رشد مصرف با رونق گردشگری سلامت مدیریت شود.
- تولید پسماند: تولید پسماند نیز با رونق گردشگری و توسعه اقتصادی افزایش پیدا می‌کند. بنابراین باید با مدیریت و سیاست‌گذاری صحیح با این چالش مواجه شد.
- آلودگی: افزایش زیرساخت‌ها و حمل‌ونقل در منطقه باعث بالا رفتن آلودگی هوا می‌شود. استفاده از وسایل حمل‌ونقل برقی و توسعه زیرساخت‌ها در هماهنگی با محیط زیست از جمله مواردی است که میتواند تا حد زیادی از این آسیب‌ها بکاهد.
بنابر موارد بالا راهکارهای کاهش اثرات منفی زیست محیطی را می‌توان در چهار دسته استفاده از مصالح پایدار، تصفیه فاضلاب، کاهش مصرف انرژی و آموزش مسائل زیست محیطی به مردم خلاصه کرد.
توریسم سلامت و اهداف توسعه پایدار: همگرایی یا تضاد؟
توریسم سلامت، به عنوان یکی از صنایع پرسود و رو به رشد جهان، میتواند نقشی کلیدی در تحقق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد ایفا کند. از یک سو، این صنعت میتواند به ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و توسعه زیرساخت‌ها کمک کند و از سوی دیگر، چالش‌هایی مانند مصرف بیش از حد منابع، آلودگی محیط زیست و نابرابری اجتماعی را نیز به همراه دارد.
برای اینکه توریسم سلامت بتواند به یک نیروی محرک برای توسعه پایدار تبدیل شود، باید به صورت هماهنگ با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد برنامه‌ریزی و مدیریت شود. این امر مستلزم آن است که توریسم سلامت به گونه‌ای توسعه یابد که هم به نیازهای اقتصادی و اجتماعی پاسخ دهد و هم به حفظ محیط زیست و کاهش اثرات منفی بر جوامع محلی کمک کند. در واقع، توریسم سلامت میتواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای دستیابی به توسعه‌ای پایدار و فراگیر مورد استفاده قرار گیرد.
چه باید کرد؟
ایران ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای برای جذب گردشگر دارد. ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی که هر یک میتواند مسافران را جذب خود کند. در این شرایط گردشگری سلامت نیز با ایجاد زیرساخت‌ها و شهرک‌های سلامت میتواند نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری ایفا کند. اما در این مسیر باید به ابعاد فرهنگی و زیست محیطی شهرک‌های سلامت نیز توجه داشت که در این مقاله با انواع آن‌ها و چالش‌ها و فرصت‌هایی که به وجود می‌آورند آشنا شدیم.
[…] جامع: شهرک‌های سلامت مجموعه‌هایی هستند که با هدف ارائه خدمات درمانی، سلامت […]